Carl Orff (1895–1982)

Urodził się w 1895 roku w Monachium – w mieście, z którym był związany przez całe swoje twórcze życie. Tuż przed I wojną światową studiował w Akademii Muzycznej w Monachium, lecz niebawem odrzucił jej konserwatywną naukę na rzecz fascynacji muzyką C. Debussy’ego i A. Schönberga. W latach dwudziestych XX wieku zwrócił się w stronę muzyki C. Monteverdiego i innych XVII-wiecznych twórców. W 1924 roku założył w Monachium szkołę, w której rozwijał swoje pionierskie teorie edukacyjne, mające na celu syntezę gestu, poezji i muzyki. Eksperymentował wówczas z nowymi metodami kształcenia muzycznego, opartymi na rytmie i grze na prostych instrumentach (tzw. instrumentarium Orffa). Zainteresowania te, wraz z rosnącą fascynacją elementami klasycznego antyku, kształtowały jego rozwój muzyczny i w latach trzydziestych Orff zdecydowany był skoncentrować się na teatrze muzycznym. Chcąc wyprowadzić muzykę współczesną z jej elitarnej, atonalnej i eksperymentalnej pustyni, skupił się na języku przystępnym, świadomie uproszczonym i schematycznym, opartym na rytmie i prostych formułach melodycznych.

Źródło: P. Kamiński: Tysiąc i jedna opera. Kraków, PWM, 2009; 1001 albumów muzyki klasycznej. Red. M. Rye. Poznań, Elipsa – Publicat, 2008.  

Carmina Burana

"Carmina Burana" to nazwa XIII-wiecznego zbioru łacińskich i staroniemieckich anonimowych pieśni i utworów poetyckich, który został odnaleziony w 1803 roku niedaleko Monachium, w bawarskim opactwie benedyktyńskim w Beuern. Na jego podstawie w latach 1935–1936 Carl Orff stworzył kantatę na orkiestrę, chór i głosy solowe, która wraz z "Triumfem Afrodyty" i "Catulli Carmina" weszła w skład tryptyku "Trionfi". Od swojego prawykonania dzieło cieszyło się taką popularnością, że Carl Orff zwrócił się do swojego wydawcy z prośbą, aby ten zniszczył wszystko, co z jego dorobku zostało opublikowane wcześniej. Napisał bowiem: "Moje dzieła zebrane zaczynają się od Carmina Burana".

Carmina Burana składa się z 25 epizodów zawartych w trzech częściach, które niczym klamra spina z obu stron najpopularniejsza muzyczna inwokacja do losu i szczęścia O Fortuna. Część I "Primo Vere" (Wiosna) opowiada o budzeniu się przyrody, jej barw i rodzącym się pragnieniu miłości. Część II "In taberna" (W gospodzie) składa się z pieśni opowiadających o urokach wspólnego biesiadowania w doborowym towarzystwie. Z części III "Cour d’amours" (Dwór miłości) wypływa pochwała bogini miłości, Wenus. Dostrzec można miłość w różnych wymiarach – od subtelnych westchnień, poprzez przemyślane uwodzenie, aż po czysto fizyczne pożądanie.

Język muzyczny kantaty Carla Orffa, który cechuje styl muzycznej prostoty w rozumieniu rytmu, harmonii i faktury, z pewnością wyróżnia go spośród pozostałych XX-wiecznych kompozytorów. W partii orkiestrowej przewodnią rolę pełnią instrumenty perkusyjne, gdyż kompozytor uważał je za najbardziej pokrewne duszy, a więc właściwe przy przekazywaniu energii. Ułożony w zwrotki i sylabicznie zastosowany tekst kantaty – śpiewany przez chóry i solistów – jest często także traktowany "perkusyjnie" poprzez wielokrotne powtórzenia słów lub eksponowanie pojedynczych sylab. Przejrzystość formalna i niezwykła czytelność, a nawet prostota używanych środków stały się wyznacznikiem języka muzycznego Carla Orffa, który w połączeniu z ogromną melodyczno-rytmiczną inwencją oraz formotwórczą wyobraźnią sprawia, że "Carmina Burana" to utwór niezwykle efektowny i dlatego wciąż chętnie prezentowany publiczności.

Opracował Michał Brożek