Innowacyjne koncepcje rozwoju terytorialnego na rzecz tworzenia podstaw dla transformacji regionów przemysłowych – to tematyka projektów badawczych, którymi zajmują się naukowcy ze Śląskiej Szkoły Badań Regionalnych. Ich badania odnoszą się m.in. do: przemysłów kreatywnych, rezyliencji miejskiej, regionalnej i sektorowej, foresightu strategicznego i technologicznego, regionalnych systemów innowacji, smart city, powiązanej i niepowiązanej różnorodności, uczących się organizacji, otwartej innowacji, kompleksowych systemów adaptacyjnych, rozwoju policentrycznego, partycypacji grup marginalizowanych w zrównoważonej transformacji, zasady active subsidiarity oraz multi-level governance. Wszystkie te przykłady wpisują się w niezwykłą metamorfozę, jaką w ostatnich latach przeszły Katowice i cały region Górnego Śląska – z obszaru jednoznacznie kojarzonego z przemysłem ciężkim i wydobywczym w ośrodek z dominującą rolą kultury i przemysłu opartego na wiedzy.

Śląska Szkoła Badań Regionalnych działa w Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Powstała i rozwijała się w środowisku naukowym dzisiejszej Katedry Badań Strategicznych i Regionalnych, a jej aktualnym zapleczem kadrowym jest także Katedra Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej oraz utworzony w marcu 2023 roku Wydział Gospodarki Przestrzennej i Transformacji Regionów UE Katowice.

Genezy ośrodka, w tym badań nad transformacją regionów przemysłowych, można się dopatrywać w zespole (prof. dr hab. Andrzej Klasik, prof. dr hab. Florian Kuźnik, prof. dr hab. Henryk Brandenburg, dr hab. Zygmunt Barczyk, dr Bogumił Szczupak, dr Jerzy Biniecki, dr Wacław Frenkiel, dr Janusz Sztukowski), który powstał w końcu lat 60. XX wieku. Niedługo później naukowcy rozpoczęli szeroko pojęte badania regionalne podejmujące innowacyjne, jak na tamte czasy, tematy ważne dla restrukturyzacji gospodarki i programowania polityki regionalnej w Polsce. Z każdą kolejną dekadą jednostka rozwija się i zdobywała coraz większe uznanie nie tylko w środowisku akademickim, ale i wśród otoczenia społeczno-gospodarczego.

Od 2018 roku Katedrą Badań Strategicznych i Regionalnych kieruje dr hab. Adam Drobniak, prof. UE, który uruchomił nowe kierunki badań w partnerstwie z innymi ośrodkami naukowymi (głównie: Uniwersytetem Łódzkim, UAM w Poznaniu, Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem Śląskim) – badań nad transformacją regionów w warunkach Zielonego Ładu Europejskiego i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Podstawą tych badań są projekty badawcze, badawczo-rozwojowe i eksperckie, finansowane ze środków krajowych oraz zagranicznych (w tym programu HORYZONT i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji).

Wypracowane z nich wnioski stanowią swego rodzaju innowacje społeczne i znalazły bezpośrednie zastosowanie w matrycach interwencji (czyli w logicznym powiązaniu problemów, wyzwań, celów, kierunków działań, typów operacji i beneficjentów) wprowadzonych do dokumentów programujących transformację polskich regionów węglowych w wymiarze krajowym na lata 2021-2027.

Merytoryczny wkład naukowców ze Śląskiej Szkoły Badań Regionalnych wpływa także na odbiór społeczny tzw. zielonej i sprawiedliwej transformacji w kierunku gospodarki zeroemisyjnej będącej namacalnym wyrazem Zielonego Ładu Unii Europejskiej oraz celów zrównoważonego rozwoju z Agendy 2030 ONZ. Tym bardziej, że zarówno projekty badawcze, jak i eksperckie prowadzone są w formule szerokiej partycypacji społecznej włączającej różnorodnych interesariuszy zarówno na etapie diagnozy, jak i formułowania rozwiązań.