W celu dokonania oceny podstawowych funkcji życiowych pacjenta, należy sprawdzić czy poszkodowany:

• Jest przytomny?
  • Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. "Jak Pan/Pani się czuje") oraz sprawdzić reakcję na mocne dotknięcie (potrząsanie. klepnięcie w policzek) lub ból - uszczypnięcie płatka usznego. W ten sposób można uniknąć przeprowadzania zabiegów reanimacyjnych u przytomnego pacjenta. Należy pamiętać, że jeśli mamy do czynienia z urazami głowy lub szyi, pacjenta można poruszyć tylko wtedy, jeśli jest to absolutnie niezbędne ! Nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego.
• Oddycha?
  • Zatrzymanie oddechu stwierdza się w następujący sposób:
    • objawem nasuwającym podejrzenie jest sine zabarwienie skóry;
    • przy dokładnej obserwacji nie widać ruchów oddechowych klatki piersiowej;
    • ruchy te nie są wyczuwalne również po przyłożeniu dłoni ratownika do klatki piersiowej i brzucha ratowanego;
    • niesłyszalny i niewyczuwalny jest strumień powietrza wydychanego z ust i nosa pacjenta;
    • przy częściowej niedrożności dróg oddechowych słychać odgłosy chrapania i bulgotu.
• Ma zachowane krążenie?
  • Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym:
    • natychmiast: brak tętna na tętnicy szyjnej;
    • po 10-20 sekundach: utrata przytomności;
    • po 15-30 sekundach: zatrzymanie oddechu lub "chwytanie powietrza";
    • po 60-90 sekundach: szerokie źrenice, bez reakcji na światło (tzw. "sztywne")

Bladość lub sinica skóry oraz szerokie źrenice nie stanowią jednak pewnych objawów zatrzymania krążenia, gdyż mogą towarzyszyć innym stanom chorobowym. 

Badanie tętna: 

tętno może być badane w trzech miejscach:

• na tętnicy szyjnej;
• na tętnicy udowej;
• na tętnicy promieniowej.

Gdy u nieprzytomnego pacjenta nie ma bezpośredniego podejrzenia zatrzymania krążenia, można najpierw kontrolować tętno na tętnicy promieniowej. Przy niewyczuwalnym tętnie promieniowym, należy badać tętnicę szyjną. Brak tętna na tętnicy szyjnej rozstrzyga o zatrzymaniu krążenia.

Kontrola czynności życiowych pacjenta musi przebiegać możliwie szybko. Dlatego doświadczony ratownik sprawdza wszystkie kliniczne objawy życia jednocześnie:

• wezwanie pacjenta;
• obserwacja ruchów klatki piersiowej i zabarwienia skóry;
• badanie tętna na tętnicy szyjnej.

Dzięki temu można w ciągu kilku sekund rozpoznać utratę przytomności, zatrzymanie krążenia i oddychania.

Udrożnienie dróg oddechowych.

U głęboko nieprzytomnego pacjenta język opada do części krtaniowej gardła, blokując wejście do krtani. Najczęściej drożność dróg oddechowych można odzyskać przez odgięcie głowy ratowanego ku tyłowi jedną z trzech metod:

• odgięcie głowy do tyłu przez uniesienie karku. Jedna ręka ratownika znajduje się nad karkiem pacjenta, druga leży płasko na jego czole. Niedogodność - usta ratowanego nie zawsze się otwierają;
• głowa odchylana jest do tyłu dłonią ułożoną na czole pacjenta, podczas gdy druga ręka ciągnie jego podbródek ku górze. W tym wypadku można wygodnie otworzyć usta chorego. Należy zwrócić uwagę, by nie uciskać miękkiej okolicy podżuchwowej. Ta metoda udrożnienia dróg oddechowych, jako bardzo skuteczna, jest godna polecenia nieprofesjonalnym ratownikom.
• rękoczyn potrójny:
  Technika wykonania jest następująca:
• • ręce ratownika ułożone z boków głowy pacjenta odginają ją ku tyłowi;
  • cztery palce obu rąk obejmują kąt żuchwy i ciągną ją do przodu. Zęby żuchwy wysuwają się przy tym przed zęby szczęki;
  • kciuki odsuwają wargę dolną ku dołowi i aby otworzyć usta pacjenta naciskają brodę. Poduszka lub zwinięty koc pod barkami utrzymuje głowę pacjenta w odgięciu.

W ten sposób również zachowana może być drożność dróg oddechowych. W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa szyjnego głowa pacjenta nie powinna być znacznie odginana do tyłu. Głowę należy stabilizować ostrożnie ! Jeżeli pacjent nie może oddychać pomimo prawidłowego wykonania potrójnego rękoczynu (odgięcie głowy, wysunięcie żuchwy, otwarcie ust), należy przyjąć możliwość zatkania dróg oddechowych ciałem obcym. Trzeba wtedy otworzyć usta ratowanego i wydobyć ciała obce (krew, wymiociny, sztuczna szczęka, resztki pokarmowe) z jamy ustnej. Można tego dokonać wskazującym i środkowym palcem. 

Reanimacja oddechowa.

Istnieją dwie metody sztucznego oddychania: usta- usta i usta- nos. Niezależnie jednak od rodzaju zastosowanej metody należy pamiętać o mocnym odchyleniu głowy ku tyłowi, co czyni drogi oddechowe drożnymi. Jeśli jednak podejrzewamy uraz odcinka szyjnego kręgosłupa, głowę odchylamy nieznacznie lub wcale!

metoda usta-usta:

Głowa silnie odgięta. Dłoń oparta na czole chorego, kciuk i palec wskazujący szczelnie zaciskają nos. Usta ratowanego lekko rozchylone. Ratujący przyciska swoje szeroko rozwarte usta do ust chorego i robi wdech (nie za głęboki; nieco głębszy niż przy normalnym oddychaniu). Po wdmuchnięciu cofa szybko swoją głowę. Patrząc kątem oka na klatkę piersiową ratowanego może po ruchach żeber ocenić skuteczność sztucznego oddychania. Słychać również szmer powietrza wydobywającego się z ust chorego i wyczuwa się jego przepływ. Przy tej metodzie istnieje obawa, że powietrze zamiast do tchawicy trafia przez przełyk do żołądka. Przy rozdęciu żołądka łatwo może dojść do wymiotów (obawa zachłyśnięcia). Aby temu przeciwdziałać, należy powoli wdmuchiwać powietrze ratowanemu; wydech ratownika powinien trwać ok. 1,5-2 sekundy.

W żadnym przypadku nie należy uciskaniem brzucha usiłować opróżnić żołądek z powietrza, jakie się do niego przypuszczalnie dostało. Stwarza to zagrożenie ostrego zachłyśnięcia.

metoda usta-nos 

Głowa jest odgięta, szyja wyprostowana. Ręka przytrzymująca żuchwę zamyka szczelnie usta chorego. Najlepiej jest jeszcze docisnąć kciukiem dolną wargę do górnej. Ratujący szeroko otwartymi ustami obejmuje szczelnie nos chorego i wydycha powietrze z płuc. Następnie należy wycofać swoją głowę i dokonać obserwacji powodzenia sztucznej wentylacji.

Sztuczne oddychanie u niemowląt i małych dzieci.

Ze względu na małe wymiary twarzy niemowląt i małych dzieci, ratujący obejmuje swymi ustami zarówno usta jak i nos dziecka. Objętość wdmuchiwanego powietrza musi być znacznie mniejsza niż u dorosłych, często wystarczają "pełne usta". Główkę dziecka odchylamy umiarkowanie.

Częstość sztucznego oddychania jest następująca:

• u dorosłych 12/min;
• u dzieci 15-20/min;
• u niemowląt i małych dzieci 20-30/min;
• u noworodków 40/min.

Reanimacja krążeniowa.

Po ustaleniu rozpoznania zatrzymania krążenia należy ułożyć pacjenta płasko na twardym podłożu. Uniesienie nóg ku górze zwiększa szansę udanej reanimacji krążeniowej. Klatkę piersiową pacjenta należy odsłonić z odzieży. Punkt nacisku do masażu pośredniego serca znajduje się na dolnej trzeciej części mostka - w odległości 3 palców powyżej wyrostka mieczykowatego.

Technika masażu pośredniego serca u dorosłych:

1. Jeden nadgarstek opiera się na punkcie ucisku w dolnej połowie mostka, w osi ciała.
2. Drugi nadgarstek ułożony jest na pierwszym. Palce obu rąk są uniesione lub splecione, tak, by uniknąć złamania żeber przy ucisku.
3. Faza ucisku - ramiona wyprostowane, barki pionowo nad mostkiem, który jest wciskany na głębokość 3-5 cm. Ratownik powinien używać ciężaru swego tułowia, przekazywanego przez wyprostowane ramiona.
4. Faza rozluźnienia - odciążenie mostka bez odrywania nadgarstka od punktu uprzedniego nacisku; klatka piersiowa wraca do pozycji wyjściowej. Fazy ucisku i rozluźnienia trwają mniej więcej równie długo. W żadnym przypadku nie należy przerywać masażu na dłużej niż 5 sekund.

Masaż pośredni serca u niemowląt i małych dzieci.

Siła ucisku jest znacznie mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u niemowląt nawet uciskanie tylko kciukiem podczas gdy pozostałe palce podłożone pod plecy stanowią przeciwopór.

Częstotliwość wykonywania pośredniego masażu serca:

• u dorosłych 80-100/min;
• u dzieci 80-100/min;
• u niemowląt i małych dzieci >100/min;
• u noworodków 120/min.

Połączenie sztucznego oddychania i masażu pośredniego serca Metoda "jednego ratownika" - stosowana. gdy na miejscu zdarzenia znajduje się tylko jeden ratownik. Jednocześnie prowadzi on reanimację oddechową i krążeniową. Na 2 powolne wdmuchnięcia powietrza przypada 15 uciśnięć mostka. Po 4 takich cyklach ratownik powinien sprawdzić, czy nie powróciło spontaniczne krążenie. Jeśli tak, należy prowadzić sztuczną wentylację aż do powrotu spontanicznego oddechu. Metoda "dwóch ratowników" - na 1 powolne wdmuchnięcie powietrza przypada 5 uciśnięć mostka.

Po 10 cyklach należy zbadać, czy powróciło spontaniczne krążenie.